Marcel Verhoeff dirigeert al achttien jaar een Russisch kozakkenkoor. 'Wat ik ze kon leren? Ik benoem zaken die goed gaan, dat zijn Russen niet zo gewend.'
Verhoeff is erheen gereisd om tot officier te worden geslagen. Bij die plechtigheid krijgt hij een 19de-eeuwse sabel cadeau. Om een echte kozak te worden hoeft hij nu nog maar één ding te doen: zonder aanraken het limonadeglas wodka achteroverslaan dat balanceert op de platte sabelkant.
'En dat om half twaalf 's ochtends', zegt Verhoeff (54). 'Daarna moest ik toch even gaan liggen. Stonden ze een paar uur later alweer voor de deur. Eten moest ik! En 's avonds verder met dineren, dansen en feesten. Het was een barre week.'
Sindsdien stelt hij zich voor als de dirigent van het Don KosakenChor Russland, vernoemd naar de Donrivier die uitmondt in de Zwarte Zee. Vanaf vanavond toert het gezelschap voor z'n achttiende kersttournee door Nederland. Van Almere tot Heerlen en Rotterdam klinken Russisch-orthodoxe kerstmuziek, sovjetsongs en uiteraard het eeuwenoude kozakkenlied.
Bassen met kelderachtige diepten. Tenoren met een weemoedige toets. In de koffers zit de kozakkendracht met berenmuts. Folkloristisch? Jazeker. Maar, waarschuwt Verhoeff, plaats zijn mannen niet in de amateuristische hoek.
'Al mijn zangers hebben een professionele opleiding. Onze solobariton Jevgeni Polikanin staat overal ter wereld in operahuizen. En onder de instrumentalisten die meereizen zit menig conservatoriumdocent.'
De dirigent bestelt in een Breda's café warme chocolademelk. Mist en sneeuw hebben de reis vanuit zijn Zeeuwse woonplaats Wolphaartsdijk vertraagd. Kinderspel natuurlijk, zo'n Hollandse winter. 'Ik kom net uit Moskou: min 26.'
Na zijn studie zang, koor- en orkestdirectie leidde Verhoeff het Oeral Kozakkenkoor in Den Haag. In 1987 maakte hij zijn eerste studiereis naar de Sovjet-Unie. Op Europa's oostflank rolde hij van de ene gastdirectie in de andere. Moskou, Leningrad, Sofia, hij kon overal terecht.
En toen riepen de Don-kozakken. 'Wat ik ze kon leren? Om te beginnen benoem ik zaken die goed gaan, dat zijn Russen niet zo gewend. Verder stel ik me meer op als coach dan als dirigent. De zangers hebben bagage genoeg, het is mijn taak die tot het uiterste te benutten.' Als het koor tegenwoordig op de radio is, herkennen liefhebbers de klank van Marcel Nikolajevitsj. Heldere frasering, donkere kleur. En vooral veel energie.
Kozak betekent 'avonturier' of 'vrije man'. De kozakken streken neer van Siberië tot Kazachstan en vestigden gemeenschappen langs rivieren als de Don, Koeban en Amoer. Virtuoze ruiters en meedogenloze krijgers waren het. In 1813 hielpen ze nog om het Franse leger Nederland uit te ranselen.
'Dat gewelddadige imago klopt allang niet meer', zegt Verhoeff. 'Mijn zangers zijn stuk voor stuk kozak, maar ook keurige burgers. Bovendien Russisch-orthodox, dus diepgelovig. Niet voor niets beginnen we elk concert met een religieus werk.'
Na de Russische revolutie, in 1917, raakten de kozakken uit de gratie. Onder de sovjets werden ze gemarteld en vermoord. Sommigen collaboreerden met de nazi's, anderen kozen voor Vadertje Rusland. Sinds 1991, toen het Sovjetrijk sprong, rapen de kozakken de scherven van hun cultuur bij elkaar.
Het kozakkenlied is verbonden met het leven dat eeuwenlang is geleid: strijd, liefde, het boerenbestaan. Laat een kozak zingen en de remmen gaan los, weet Verhoeff. 'Zelfs bij een repetitie op maandagochtend. Die emotie toom ik niet in, ik wil hem juist ontketenen.'
Ironisch genoeg heeft het koor van het Rode Leger decennialang kozakkenmuziek gezongen. Anderzijds zet Verhoeffs koor nu voor het eerst populaire Sovjetliederen op het repertoire. 'Niet te politiek getint natuurlijk, maar wel schlagers waarvan de hedendaagse Rus zegt: fijn dat het weer mag!'
Meer dan eens traden ze op in het Moskouse Witte Huis, de zetel van de Russische regering. Op een stadionconcert in Turkije kwamen tienduizenden liefhebbers af. In Tel Aviv zongen toehoorders spontaan mee.
En op doortocht in Duitsland werd het koor door de beheerder van een benzinestation herkend. Deze bewonderaar pakte een steekwagen en schoof gratis kratten bier de bus in. 'Geloof het of niet', zegt Verhoeff, 'maar op tournee taalt niet één van mijn zangers naar alcohol. Ook daarin zijn het profs.'
de Volkskramt, 10 december 2010
Geen opmerkingen:
Een reactie posten